Jak leczyć przewlekły ból brzucha?

Czym jest ból brzucha?

Zgodnie z definicją Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu - ból brzucha jest nieprzyjemnym wrażeniem czuciowym i emocjonalnym związanym z istniejącym lub możliwym uszkodzeniem tkanki. Możemy wyróżnić:

• ostry ból brzucha,
• przewlekły ból brzucha.

Ból brzucha to efekt pobudzenia receptorów bólowych, zlokalizowanych w obrębie jamy brzusznej.

Czym jest przewlekły ból brzucha?

O przewlekłym bólu brzucha mówimy zazwyczaj, gdy trwa on co najmniej 3 miesiące na przestrzeni ostatnich 6 miesięcy. Może być bólem stałym o zmiennym natężeniu lub okresowym, który trwa kilka dni lub tygodni, a następnie ustępuje na jakiś czas.

Jakie są przyczyny przewlekłego bólu brzucha?

Do przyczyn przewlekłego bólu brzucha zaliczamy:

• zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego,
• konkretną chorobę.

Jak diagnozować przewlekły ból brzucha?

Przewlekły ból brzucha należy oczywiście skutecznie leczyć. Zanim jednak to nastąpi gastroenterolog stara się określić przyczynę bólu. W tym celu podejmuje odpowiednie kroki, czyli przeprowadza:

• wywiad z pacjentem,
• badanie palpacyjne, osłuchiwanie, opukiwanie.

Na podstawie samego tylko wywiadu lekarskiego, jeśli jest odpowiednio obszerny specjalista może określić jakie dalsze badania powinien zlecić pacjentowi. Do takich badań należą:

• badania laboratoryjne,
• USG,
• gastroskopia,
• kolonoskopia,
• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny.

O czym może świadczyć przewlekły ból brzucha?

Do przewlekłego bólu brzucha mogą przyczynić się:

• niestrawność,
• zaparcia,
• biegunki,
• nietolerancja laktozy,
• nietolerancja glutenu,
• choroby przewodu pokarmowego takie jak:

• zespół jelita nadwrażliwego (IBS),
• zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO),
• nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD):
  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
  • choroba Leśniowskiego-Crohna,
  • zapalenia mikroskopowe.

Należy również pamiętać, że do przewlekłego bólu brzucha i rozwoju chorób przewodu pokarmowego w dużym stopniu przyczynia się stres.

Zespół jelita nadwrażliwego

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS, zespół jelita drażliwego) to przewlekłe zaburzenie pracy przewodu pokarmowego. Jego częstym objawem jest ból brzucha, który może być związany z:

• wypróżnieniem,
• zmianą częstości wypróżnień,
• zmianą konsystencji stolca.

W zależności od występowania dodatkowych objawów możemy wyróżnić różne postaci kliniczne IBS:

• z dominującym zaparciem,
• z dominującą biegunką,
• mieszana,
• niesklasyfikowana.

Do innych objawów wywoływanych przez IBS należą:

• wzdęcia,
• depresja,
• senność,
• zaburzenia miesiączkowania,
• parcie na mocz,
• bóle głowy.

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego

Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, czyli SIBO jest stanem zwiększonego występowania bakterii w jelitach. Pacjenci z SIBO skarżą się na:

• przewlekły ból w jamie brzusznej,
• oddawanie gazów,
• wzdęcia,
• odbijanie.

Objawy występujące w przebiegu SIBO są mało charakterystyczne, dlatego często ciężko jest postawić odpowiednią diagnozę. W tym celu należy przeprowadzić testy oddechowe, na przykład test wodorowo-metanowy.

Nieswoiste choroby zapalne jelit

Nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD) to przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, którym często towarzyszą silne, przewlekłe bóle brzucha oraz inne objawy, które naprzemiennie pojawiają się i ustępują.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG)

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) jest stanem zapalnym błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy. Pacjenci z WZJG zgłaszają najczęściej:

• bóle brzucha, ustępujące po wypróżnieniu,
• biegunki (czasami z krwią i śluzem),
• ból odbytu,
• nietrzymanie stolca,
• spadek masy ciała.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest również przewlekłym stanem zapalnym, który może obejmować cały przewód pokarmowy. U tych pacjentów występują:

• bóle brzucha,
• biegunki,
• spadek masy ciała,
• osłabienie,
• zmniejszenie apetytu.

Jak leczyć przewlekły ból brzucha?

Leczenie przewlekłego bólu brzucha zależy od przyczyny, która go wywołuje. Zupełnie inne leczenie występuje w przypadku zaparć, a inne w przewlekłych chorobach przewodu pokarmowego.

Terapia przewlekłego bólu brzucha spowodowanego zaparciami polega między innymi na:

• zwiększeniu ilości błonnika w diecie,
• wprowadzeniu regularnej aktywności fizycznej,
• wypijaniu minimum 2 litrów wody dziennie.

W celu ułatwienia defekacji i zmniejszeniu bólu brzucha lekarz może zalecić leki takie jak:

• osmotyczne środki przeczyszczające:
  • makrogole,
  • laktuloza,
• środki drażniące ściany jelit:
  • bisakodyl,
  • pikosiarczan sodu,
  • liść senesu,
  • kora kruszyny,
  • korzeń rzewienia,
  • sok z liści aloesu.
• środki o działaniu miejscowym:
  • czopki glicerolowe

Niektórych środków nie należy stosować przewlekle, aby nie rozleniwić naszych jelit. Należą do nich na przykład kora kruszyny czy liść senesu.

Zaparcia w przebiegu IBS również leczone są zazwyczaj makrogolami i laktulozą.

IBS z dominującą biegunką leczy się rifaksyminą w dawce 1600 mg oraz doraźnie loperamidem. Wzdęcia i oddawanie gazów mogą zostać złagodzone, stosując simetikon. Rifaksymina to lek stosowany także w przebiegu SIBO.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego leczy się najczęściej, stosując mesalazynę, sulfasalazynę i glikokortykosteroidy. Natomiast w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna zalecane są glikokortykosteroidy, leki biologiczne, immunosupresyjne i antybiotyki.

Medyczna marihuana a przewlekły ból brzucha

Działanie przeciwbólowe medycznej marihuany jako uzupełniającej terapii przewlekłego bólu brzucha zgłasza coraz więcej pacjentów, chorujących na przykład na nieswoiste choroby zapalne jelit. Doniesienia pacjentów dają nadzieję innym chorym na poprawę jakości ich życia, gdy standardowe leczenie przewlekłego bólu brzucha nie przynosi oczekiwanych efektów.

Źródła:
T. M. Domżał, Ból przewlekły — problemy kliniczne i terapeutyczne, Via Medica, 2008.

Abdul Rani R., Raja Ali R.A., Lee Y.Y., Irritable bowel syndrome and inflammatory bowel disease overlap syndrome: pieces of the puzzle are falling into place, Intest Res., 2016.

Gonciarz M., Szkudłapski D., Mularczyk A., Radwan P., Kłopocka M., Bartnik W., Rydzewska G., Wytyczne postępowania z chorymi na nieswoiste choroby zapalne jelit w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ, 2017.

Zawadzka P., Nieswoiste zapalenia jelit – wczoraj i dziś, Nowiny Lekarskie, 2006.

Paul Rutter, Opieka farmaceutyczna, Elsevier, 2009.

Achufusi T.G.O., Sharma A., Zamora E.A., Manocha D., Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Comprehensive Review of Diagnosis, Prevention, and Treatment Methods, Cureus, 2020.

Bogale K., Raup-Konsavage W.., Dalessio S, Vrana K., Coates M.D., Cannabis and Cannabis Derivatives for Abdominal Pain Management in Inflammatory Bowel Disease, Med Cannabis Cannabinoids, 2021.

Poniewierka E., Diagnostyka przewlekłego bólu brzucha, Medycyna po Dyplomie, 2012.