Choroby otępienne - czym są, jakie są ich objawy?

Jakie są rodzaje demencji - Alzheimer, Parkinson i inne choroby.

Demencja prowadzi do postępującego pogorszenia funkcji poznawczych. Istnieje wiele rodzajów chorób otępiennych, a niektóre z zaburzeń mogą mieć wspólne cechy kliniczne i objawy.

Poniżej przedstawiamy kilka z nich:

• Choroba Alzheimera: jest to choroba zwyrodnieniowa układu nerwowego i najczęstsza forma otępienia, stanowiąca około 60-80% przypadków. Choroba ta prowadzi do uszkodzenia komórek nerwowych w mózgu, co skutkuje apatią oraz pogorszeniem funkcji poznawczych, takich jak pamięć, myślenie, czy orientacja przestrzenna. 
• Otępienie z ciałami Lewy'ego: jest to choroba neurodegeneracyjna i druga najczęstsza przyczyna otępienia. Cechuje się obecnością białkowych struktur zwanych ciałami Lewy'ego w neuronach, które wpływają na funkcje poznawcze i ruchowe u osób chorych. Charakterystyczne objawy to zespół parkinsonowski oraz zaburzenia psychotyczne np. halucynacje.  Otępienie z ciałami Lewy'ego bardzo często występuje jako choroba współistniejąca przy Alzheimerze (patologia alzheimerowska).
• Choroba Parkinsona: jest ona głównie zaburzeniem ruchowym - spowolnieniem (bradykinezją) oraz drżeniem zarówno spoczynkowym, jak i w trakcie wykonywania czynności. Charakterystyczna jest również sztywność mięśniowa oraz niestabilność postawy. U około 30-80% pacjentów może rozwinąć się tzw. otępienie Parkinsonowskie, które prowadzi do problemów z pamięcią, uwagą i rozumowaniem. 
• Otępienie czołowo-skroniowe (FTD): ten rodzaj demencji obejmuje kilka schorzeń, które prowadzą do uszkodzenia tzw. płatów czołowych i skroniowych mózgu. 
• Choroba naczyń mózgowych: wynika z niewystarczającego ukrwienia tkanek u osób z demencją. Niekiedy występuje razem z innymi rodzajami otępień, tworząc tzw. otępienie mieszane. 
• Choroba Huntingtona: jest to genetycznie uwarunkowane schorzenie, które prowadzi do uszkodzenia komórek nerwowych, co skutkuje wystąpieniem zaburzeń ruchowych, psychicznych oraz poznawczych. 

Oprócz wymienionych istnieje wiele rzadszych form otępienia, które również prowadzą do stopniowego pogorszenia funkcji poznawczych. Pamiętajmy, że wczesne wykrycie i podjęcie leczenia znacznie spowalnia rozwój zespołu otępiennego.

Zespół otępienny objawy - od zaburzeń pamięci po problemy z mową.

Choroby otępienne mogą różnić się objawami, jednak często występują wspólnie lub nachodzą na siebie.

Poniżej przedstawiamy niektóre z typowych symptomów:

Choroba Alzheimera: występują problemy z pamięcią, trudności w codziennych czynnościach, dezorientacja, zmiany nastroju, brak zainteresowań oraz trudności w mówieniu. 

Otępienie z ciałami Lewy'ego: zmiany w funkcjonowaniu poznawczym, halucynacje wzrokowe, objawy ruchowe takie jak sztywność mięśni czy drżenie, zaburzenia snu i senność w ciągu dnia. 

Parkinson: trudności z koncentracją, zmiana charakteru pisma, problemy z pamięcią i zaburzenia erekcji, węchu, snu i mowy (mówienie cicho/niewyraźnie), omamy, urojenia, bóle karku. 

Otępienie czołowo-skroniowe: widoczne zmiany w zachowaniu, problemy z mową, apatia, drażliwość, impulsywność, upośledzenie funkcji wykonawczych. 

Otępienie naczyniopochodne: problemy z pamięcią i koncentracją, zaburzenia ruchowe, problemy z mową oraz zaburzenia nastroju. 

Choroba Huntington: kłopoty z koncentracją, problemy z planowaniem i porządkowaniem, trudności z mówieniem i brak zainteresowania. 

Jakie badania należy wykonać, aby zdiagnozować zespół otępienny?

Aby zdiagnozować zespół otępienny, lekarze przeprowadzają szereg badań, które pomagają w ocenie funkcji poznawczych pacjenta i wykluczają inne przyczyny. Badania te obejmują wywiad lekarski, w którym lekarz rozmawia z pacjentem lub jego rodziną na temat objawów, historii medycznej, stylu życia, diety i czynników ryzyka. Następnie przeprowadza się badanie oceniające funkcje neurologiczne pacjenta, takie jak koordynacja ruchowa, równowaga, czucie czy odruchy. 

Testy poznawcze są kolejnym etapem diagnostyki i polegają na ocenie funkcji poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja, uwaga, zdolność rozumowania i orientacja przestrzenno-czasowa. Przykłady takich testów to test MMSE czy test MoCA. Lekarz może także zlecić badania krwi, aby wykluczyć inne przyczyny zaburzeń neurologicznych, tj. niedobory witamin, infekcje czy problemy hormonalne.

Kolejnym krokiem są badania obrazowe - rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa mózgu. Służą one ocenie struktury mózgu, zmian naczyniowych czy obecności guzów. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, które pomaga w diagnozowaniu niektórych chorób otępiennych poprzez analizę biomarkerów w płynie. Innymi badaniami, które mogą zostać przeprowadzone w procesie diagnostycznym, są EEG, czyli badanie aktywności elektrycznej mózgu, oraz testy genetyczne, zwłaszcza gdy podejrzewa się dziedziczne zespołu otępiennego, takiego jak pląsawica Huntingtona.

Należy pamiętać, że zespół otępienny może być trudny do zdiagnozowania, zwłaszcza we wczesnych stadiach choroby, dlatego konieczne może być przeprowadzenie wielu badań oraz obserwacja pacjenta przez dłuższy okres.

Jakie są sposoby leczenia zaburzeń otępiennych - farmakologiczne i alternatywne?

Leczenie demencji zależy od rodzaju choroby, stadium jej zaawansowania oraz indywidualnych cech pacjenta. Obecnie nie ma leków, które całkowicie wyleczą otępienie, ale są dostępne metody zarówno farmakologiczne, jak i alternatywne, które mogą pomóc w spowolnieniu postępu choroby.

Leczenie farmakologiczne obejmuje:

• Inhibitory acetylocholinoesterazy: stosowane są w przypadku początkowego lub średnio zaawansowanego stadium Alzheimera. Działają poprzez zwiększenie stężenia acetylocholiny w mózgu, co może poprawić funkcje poznawcze. 
• Memantyna: to lek stosowany w cięższych stadiach choroby Alzheimera. Reguluje poziom glutaminianu, który odpowiada za komunikację między komórkami. 
• Leki na depresję, nerwy oraz leki uspokajające: są używane, aby pomóc w kontrolowaniu problemów z zachowaniem i emocjami. 
• Leki takie jak lewodopa czy agonisty dopaminy: stosowane są w leczeniu objawów ruchowych w chorobie Parkinsona i otępieniu z ciałami Lewy'ego. 

Leczenie alternatywne osób z demencją to natomiast:

• Terapia zajęciowa: pomaga pacjentom w samodzielności i funkcjonowaniu na co dzień. 
• Terapia zachowań: wspomaga radzenie sobie z emocjami i w kontaktach międzyludzkich, ucząc osoby chore nowych umiejętności i sposobów na rozwiązywanie problemów. 
• Rehabilitacja kognitywna: ma na celu poprawę funkcji poznawczych pacjenta poprzez indywidualnie dostosowane ćwiczenia i strategie. 
• Terapia muzyczna, arteterapia czy terapia przez ruch: poprawiają nastrój, funkcjonowanie w życiu codziennym i komunikację. 
• Aktywność fizyczna i dieta: mają korzystny wpływ na ogólny stan zdrowia, samopoczucie pacjenta oraz spowalniają postęp choroby. Stosowanie diety śródziemnomorskiej, bogatej w błonnik, witaminy, minerały oraz kwasy omega-3, może przyczynić się do poprawy zdrowia mózgu. 

Warto pamiętać, że leczenie jest indywidualnie dostosowane do potrzeb pacjenta, a korzystanie z różnych metod terapeutycznych może przyczynić się do poprawy jakości życia osób chorych. Współpraca lekarza, opiekunów oraz terapeutów zapewnia kompleksową opiekę nad pacjentem, pomaga mu w codziennym funkcjonowaniu i kontrolowaniu zaburzenia. Istotne jest również wsparcie ze strony społeczeństwa, w tym udział w grupach wsparcia dla osób dotkniętych otępieniem oraz ich rodzin.